STUDIUM PRZYPADKU

wernisaż odbędzie się 19.01.2023 o godzinie 17:00
w Galerii “Pod 11” Muzeum His­torii Katow­ic, ul. Koperni­ka 11
wys­tawę będzie moż­na oglą­dać do 26.02.2023.

Witold Kan­ic­ki

Studi­um przy­pad­ku Katarzyny Łaty

Współczes­ny odbior­ca sztu­ki doświad­cza w przestrzeni­ach wys­taw­i­en­niczych nieoczy­wistych zderzeń i kon­trastów. Zami­ast nar­ra­cyjnych układów czy też czytel­nie poseg­re­gowanych zbiorów na ścianach galerii coraz częś­ciej pojaw­ia­ją się obrazy pozornie niezwiązane ze sobą, połąc­zone sekret­nym ogni­wem, ukry­tym spoi­wem, nie zawsze dają­cym się odczy­tać. Taką nieoczy­wistą struk­turę, opartą na wiz­ual­nym i tech­no­log­icznym kon­traś­cie przyj­mu­je pro­jekt Studi­um przy­pad­ku Katarzyny Łaty, w którym poe­t­y­ka obra­zowego kon­trastu stoi u pod­staw każdej z prac wchodzą­cych w skład zbioru.
Każde z dzieł z tego pro­jek­tu opiera się na tech­no­log­icznej i este­ty­cznej różni­cy. Wyni­ka to ze specy­ficznego mon­tażu, opartego na zestaw­ie­niu kwadra­towej, dużej odbit­ki czarnobi­ałej, z nakle­joną na nią pros­tokąt­ną, kolorową miniaturą – naty­ch­mi­as­tową fotografią fuji instax (85mm x 53mm). Pod­czas gdy mono­chro­maty­czne zdję­cia, kojarzą się z trady­cyjnym pro­ce­sem negaty­wowo-pozy­ty­wowym, obróbką ciem­niową i fotografią artysty­czną, kolorowe instaxy przy­wodzą na myśl ama­tors­ki pro­ces, rodzin­ną zabawę i w końcu nieza­pośred­nic­zony sposób wywoła­nia obrazu, utrud­ni­a­ją­cy wprowadzanie jakichkol­wiek zmi­an czy manip­u­lacji. Znaczą­co różnią się także tem­aty oby­d­wu grup fotografii. Czarnobi­ałe zdję­cia są wyraźnie przestrzenne, momen­ta­mi pejza­żowe, cza­sem pokazu­ją nawet odbi­cia w szy­bach, kom­p­liku­jąc tym samym per­spek­ty­wę zare­je­strowanej na nich rzeczy­wis­toś­ci. Tym­cza­sem naty­ch­mi­as­towe miniatu­ry najczęś­ciej kon­cen­tru­ją się na poje­dynczych przed­mio­tach, cen­tral­nie wkom­ponowanych w ramy pio­nowego kadru. Więk­szość z przed­staw­ionych w ten sposób rzeczy pojaw­ia się na białym tle, niwelu­ją­cym wraże­nie głębi i zarazem akcen­tu­ją­cym este­ty­czny wymi­ar każdego obiek­tu. Kon­strukc­ja poszczegól­nych zestaw­ień wyda­je się zatem emanować głównie kon­trastem i różnicą.
Tego rodza­ju zderzenia przy­wodzą na myśl przy­pad­kowość spotkań rzeczy, słów, zjawisk i sko­jarzeń, eksploa­towaną w lit­er­ac­kich i artysty­cznych nar­rac­jach sur­re­al­isty­cznych, zafas­cynowanych zbie­ga­mi okoliczni, losowoś­cią i niejed­noz­nacznoś­ci­a­mi. Ich pod­stawy opier­ały się na dwóch fila­rach – naukowej wykład­ni psy­choanal­i­ty­cznej Zyg­mun­ta Freu­da oraz o wiele starszej trady­cji wróżbiarst­wa i astrologii. Zarówno zapro­ponowane przez aus­tri­ack­iego badacza odczy­ty snów, jak i lek­tu­ra gwiazd, pomi­ja­ją bezpośred­ni związek przed­mio­tu i znaczeń mu towarzyszą­cych. W rozszyfrowywanych przez Freu­da marzeni­ach sen­nych każdy obiekt sym­bol­izu­je zupełnie inne (oder­wane od bezpośred­niego odczy­tu) zjawisko, podob­nie jak w rzeczach uży­wanych w prak­tykach mag­icznych, w których wróżbi­ta dopa­tru­je się niewidocznych i nieoczy­wistych treści.
Poszczególne prace Katarzyny Łaty, zderza­jące uwiecznione na instax­ach przed­mio­ty z czarnobi­ały­mi przestrzeni­a­mi przy­pom­i­na­ją zatem astro­log­iczne kon­stelac­je, czy też marzenia senne. Pró­ba rozszyfrowa­nia treś­ci w tych kon­trastu­ją­cych ze sobą sys­temach zakła­da odczyt relacji pomiędzy mniejszym zjawiskiem (ciałem niebieskim, przed­miotem pojaw­ia­ją­cym się we śnie) z przestrzenią (gwiaz­dozbiorem, czy wyśnioną rzeczy­wis­toś­cią). Odniesienia do poe­t­y­ki niejed­noz­nacznych odczytów pojaw­ia­ją się zresztą w pra­cach Katarzyny Łaty, na których nie braku­je obiek­tów odnoszą­cych się do prak­tyk wróżbiars­kich. Otwarte dłonie, lin­ie papi­larne, kar­ty do gry a nawet sko­rup­ki jajek bywa­ją prze­cież wyko­rzysty­wane w pro­ce­sie czy­ta­nia ukry­tych treś­ci. W niek­tórych wypad­kach na bliską sur­re­al­iz­mowi wyobraźnie wskazu­ją inne kat­e­gorie – tak zwanych obiek­tów znalezionych (klucza, kom­pa­su, fil­iżan­ki, a także rzeźb i obrazów) czy obiek­tów nat­u­ral­nych (gałąz­ki, kamienia czy jabł­ka) mniej lub bardziej przy­pad­kowo związanych z tłem – miejscem lub widok­iem widocznym na czarnobi­ałym tle.
Pod­czas gdy w wyobraże­ni­ach odbior­cy sekretne łącza pomiędzy przed­mio­ta­mi i przestrzeni­a­mi mogą stać się powo­dem indy­wid­u­al­nych sko­jarzeń, klucz odczy­tu nieoczy­wistych mon­taży tkwi w pamię­ci autor­ki, w bezpośred­nich sko­jarzeni­ach rzeczy z konkret­ny­mi miejs­ca­mi na świecie. Do tego dochodzą niewidoczne na fotografi­ach posta­cie. Okazu­je się bowiem, że każdy z mon­taży inspirowany jest rzeczy­wistą osobą, do której częs­to odnoszą się miejs­ca i rzeczy widoczne na zdję­ci­ach. I tak na przykład dla niew­ta­jem­nic­zonego odbior­cy fotografia nowo­jorskiego lodowiska, zestaw­iona z uwiecznionym na instax­ie pomarszc­zonym jabłkiem wywołać może związek sym­bol­iczny (Nowy Jork pop­u­larnie bywa określany jako „Big Apple”), choć w isto­cie kom­pozy­c­ja przy­wołu­je zamieszkałego w amerykańskiej metropolii ojca artys­t­ki. Każ­da kole­j­na pra­ca to inna oso­ba, a także związane z nią przed­mio­ty, przestrze­nie, zjawiska i miejs­ca, przy­pom­i­nane poe­t­y­cki­mi zestawieniami.

Katarzy­na Łata

Artys­ta plas­tyk, fotografik, kura­tor­ka i pop­u­laryza­tor­ka fotografii. Tworzy w obszarze sztuk wiz­ual­nych. Prowadzi wykłady z zakre­su fotografii, auto­portre­tu i wys­taw­i­en­nict­wa w Wyższej Szkole Tech­nologii Infor­maty­cznych w Katow­icach oraz w Studi­um Fotografii ZPAF w Warsza­w­ie. Kura­tor­ka czterech Galerii Mias­ta Ogrodów w Katowicach.
Absol­wen­t­ka Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (Wydzi­ału Grafi­ki w Katow­icach 1999).
Członek Związku Pol­s­kich Artys­tów Plas­tyków (od 1999), Związku Pol­s­kich Artys­tów Fotografików (od 2000), a także członek Rady Artysty­cznej ZPAF (od 2017).
Kura­tor­ka Galerii KATOWICE ZPAF (2000 – 2017), wiceprezes d.s. artysty­cznych Okręgu Śląskiego ZPAF (2002 – 2005), prezes Okręgu Śląskiego ZPAF (2005 – 2017).
Koor­dy­na­tor­ka europe­jskiego pro­jek­tu „CreArt Net­work of Cities for Artis­tic Cre­ation” w Katow­icach (2017–2022). Inic­ja­tor­ka i koor­dy­na­tor­ka Nocy Galerii w Katow­icach (NOC‑K – od 2015).
Autor­ka kilku­nas­tu wys­taw indy­wid­u­al­nych, kilkudziesię­ciu zbiorowych oraz hap­pen­ingów fotograficznych, redak­tor książek fotograficznych i koor­dy­na­tor pro­jek­tów doku­men­tu­ją­cych Śląsk. Była kura­torką pon­ad 300 wys­taw, jurorką licznych konkursów fotograficznych i przeglądów portfolio.
W 2010 roku otrzy­mała nagrodę Min­is­terst­wa Kul­tu­ry i Dziedz­ict­wa Nar­o­dowego za osiąg­nię­cia twór­cze i wkład w rozwój pol­skiej kul­tu­ry, a w roku 2017 Brą­zowy Medal „Zasłużony Kul­turze Glo­ria Artis”.
Prace w zbio­rach: Muzeum Nar­o­dowego w Krakowie, Muzeum Śląskiego w Katow­icach, Min­is­terst­wa Spraw Zagranicznych, Fototece ZPAF w Warsza­w­ie, Śląskiej Kolekcji Fotografii Artysty­cznej w Katow­icach, Muzeum Miejskiego w Sos­now­cu i w zbio­rach prywatnych.